Cæremoniale
Episcoporum, quod in usu habebatur usque ad hodiernam ætatem, edidit Summus
Pontifex Clemens VIII, anno 1600. Hæc tamen editio non erat nisi recognitio et
emendatio, secundum mentem instaurationis Tridentinæ, operis iam a longo
tempore probati.
Etenim
Cæremoniale Episcoporum « Ordinibus Romanis » successit, qui ab exeunte sæculo
septimo, normas actionum liturgicarum Romanorum Pontificum tradiderunt. Inter
huiusmodi Ordines, is qui numero decimo tertio in « Museo Italico »
Ioannis Mabillon insignitur, Beato Gregorio X (1271-1276) iubente editus circa
annum 1273 in Concilio Lugdunensi secundo (1274), titulo « Cæremoniale
Episcoporum » minime ornabatur: sed in eo describebantur cæremoniæ ad
eligendum et ordinandum Papam, necnon indicationes de Missa papali et
celebrationibus per anni circulum.
Quadraginta fere
post annos, Ordo Romanus, qui XIV inscribitur, circa annos a 1314 ad 1320 sub
nomine Cardinalis Iacobi Caietani Stefaneschi paratus et postea, circa annum
1341 vulgatus, sacras actiones in electione, coronatione Summi Pontificis,
necnon occasione præsertim Concilii Generalis, Canonizationis, Imperatorum et
Regum incoronationis occurrentes describebat.
Necnon idem liber
sub Benedicto XII (1334-1342) et Clemente VI (1342-1352) prodiit multum auctus,
alio etiam supplemento sub Beato Urbano V (1362-1370) de morte Summi Pontificis
et de statu Cardinalium addito.
Ordo, qui
secundum numerationem Ioannis Mabillon XV indicatur, seu « Liber de Cærimoniis
Ecclesiae Romanæ » a Patriarcha Petro Ameil, vergente sæculo XIV sub
Urbano VI (1378-1389) confectus et deinde a Petro Assalbit Episcopo Olorensi
aliqua additione sub Martino V (1417-1431) munitus, pariter cum manuscriptis
libris Avenionensibus ac sub nomine « Liber Cæremoniarum Sacræ Romanæ
Ecclesiæ », Curiæ papali inserviebat, quousque, iubente Innocentio VIII
(1484-1492), Augustinus Patrizi, Episcopus Pientinus et Ilcinensis, novum Cæremoniale
anno 1488 finiret. Qui liber, stilo mutato, a Christophoro Marcello,
Archiepiscopo electo Corfirensi, editus est Venetiis anno 1516 :
« Rituum ecclesiasticarum sive sacrarum Cærimoniarum sanctæ Romanæ Ecclesiæ
libri tres non ante impressi », nostris quoque diebus, in cæremoniis
Romani Pontificis usui remansit.
Ex Cæremoniali
libro temporis antecedentis, Paris de Grassi, cæremoniarius maior Iulii Papæ II
(1503-1513), non tantum Ordinem Romanum pro liturgia papali excerpsit, sed et
composuit opus cui titulus postea anno 1564 datus est « De Cæremoniis
Cardinalium et Episcoporum in eorum diœcesibus libri duo », quo liturgiæ
papali liturgiam aliquam episcopalem, et quidem Bononiensem, accomodavit.
Die 15 mensis
decembris anno 1582 Gregorius XIII (1572-1585) commissionem instituit, quæ,
Congregationem pro sacris Ritibus et Cæremoniis præcedens, præside Cardinali
Gabriele Paleotti, prædictum Paridis Librum Cæremoniarum pro Cardinalibus et
Episcopis emendaret. Hanc renovationem Gregorio XIII suggesserat, eandemque
animavit, Sanctus Carolus Borromeo, tunc temporis Romæ degens. Eo vero defuncto
anno 1584, labores huius commissionis cessaverunt.
Sixtus V
(1585-1590) non tantum Congregationem pro sacris Ritibus et Cæremoniis eo fine
instituit die 22 ianuarii 1588, ut libros liturgicos emendaret, sed iam die 19
martii 1586 multos codices ex Bibliotheca Vaticana sibi apportati iussit, ut
novam observantiam sacrorum rituum ipse elaboraret. Quo quidem exitu ignoratur.
Tandem, die 14
iulii 1600, Clemens VIII (1592-1605), edens Cæremoniale Episcoporum, opus
instaurationis huius libri libere utens non tam scriptis Augustini et Paridis
quam, ut videtur aliis aliisque hodie incognitis, complevit, agentibus, tunc
temporis, in Sacra Rituum Congregatione Cardinalibus Cæsare Baronio, sancto
Roberto Bellarmino, Silvio Antoniano, viris sanctitate et scientia illustribus.
Bulla ergo introductoria numquam de novo libro, sed iugiter emendatione Cæremonialis
Episcoporum, libri omnibus noti, loquitur.
At, iam die 30
iulii 1650 Innocentius X (1644-1655) novam Cæremonialis Episcoporum editionem
emendatam et recognitam publici iuris fecit, quam sæculo fere exacto,
Benedictus XIII (1724-1730), pro suo erga sacros ritus studio, die 7 martii
1727, iterum evulgavit, emendatis quibusdam rebus obscuris et ambiguis aut
inter se pugnantibus. Denique decem et quinque post annos, die 25 martii 1742,
Benedictus XIV (1740-1758), olim Officialis Sacræ Rituum Congregationis,
Cæremonialis editionem iteravit, addens librum III de iis quæ conveniebant
Statui Romano Ecclesiastico, laudibus etiam extollens methodum scholæ liturgicæ,
quæ tunc erat in Gregoriano Collegio Romano Societatis Iesu.
Novissime Leo
XIII (1878-1903), anno 1886, novam editionem typicam Cæremonialis Episcoporum
publicari iussit, conservato ex integro libro III, etsi nullius iam foret
momenti, Statu Ecclesiastico iam suppresso, seu ad Civitatem Vaticanam reducto.
Cæremoniale
Episcoporum ex decreto Sacrosancti Œcumenici Concilii Vaticani II instauratum
auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatum, Reimpressio emendata, Libreria
Editrice Vaticana, Città del Vaticano, 2008, ISBN 978-88-209-4217-5, p. 7-9 [=
Prœmium].
